Zasada konkurencyjności – kluczowe informacje i najważniejsze wytyczne
Wdrażanie projektów współfinansowanych przez Fundusze Europejskie wymaga przestrzegania szeregu zasad, wśród których szczególnie istotna jest zasada konkurencyjności. Stosowanie tej zasady zapewnia przejrzystość, uczciwość oraz efektywność wydatkowania środków unijnych. Czym dokładnie jest zasada konkurencyjności, jakie są jej podstawy prawne, kiedy można od niej odstąpić oraz jakie zmiany w wytycznych dotyczących jej stosowania wprowadzono w ostatnim czasie?
Co to jest zasada konkurencyjności?
Zasada konkurencyjności jest jednym z kluczowych mechanizmów, mających na celu zagwarantowanie efektywnego wydatkowania środków pochodzących z funduszy europejskich. Zgodnie z nią, beneficjent realizujący projekt współfinansowany ze środków unijnych ma obowiązek przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia w taki sposób, by zapewnić równy dostęp wykonawców do informacji, uczciwą konkurencję oraz brak konfliktu interesów.
W praktyce oznacza to, że beneficjent powinien upublicznić zapytanie ofertowe w Bazie Konkurencyjności oraz zapewnić przejrzystość procesu składania ofert i wyboru wykonawców. Każde postępowanie prowadzone zgodnie z zasadą konkurencyjności wymaga precyzyjnego opisu przedmiotu zamówienia, określenia wartości zamówienia, kryteriów oceny ofert oraz warunków udziału w postępowaniu.
Stosowanie zasady konkurencyjności wpływa również na kwalifikowalność wydatków poniesionych w ramach projektu. Nieprzestrzeganie tej zasady może skutkować uznaniem poniesionych kosztów za niekwalifikowalne.
Jaka są podstawy prawne stosowania zasady konkurencyjności?
Podstawy prawne stosowania zasady konkurencyjności wynikają przede wszystkim z Wytycznych w zakresie kwalifikowalności wydatków na lata 2021-2027, opracowanych przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Dokument ten określa szczegółowe zasady realizacji zamówień w projektach współfinansowanych ze środków unijnych.
Zasada konkurencyjności dotyczy wszystkich zamówień, których wartość przekracza określone progi, a jednocześnie jest niższa niż progi określone w ustawie Prawo Zamówień Publicznych (PZP). W przypadku zamówień powyżej tych progów, beneficjent ma obowiązek stosować przepisy PZP. W praktyce więc zasada konkurencyjności uzupełnia i precyzuje wymagania wynikające z prawa zamówień publicznych, odnosząc się głównie do projektów unijnych realizowanych przez podmioty nieobjęte obowiązkiem stosowania PZP lub w przypadku zamówień o niższej wartości.
Odstąpienie od zasady konkurencyjności
Mimo że zasada konkurencyjności jest obowiązkowa, wytyczne przewidują sytuacje wyjątkowe, w których beneficjent może od niej odstąpić. Przykładowo odstąpienie jest możliwe w przypadku zamówień:
- gdzie wartość zamówienia nie przekracza określonych w wytycznych progów (najczęściej 50 tys. zł netto),
- gdy ze względu na specyfikę przedmiotu zamówienia nie jest możliwe zapewnienie konkurencyjności (np. unikalna ekspertyza),
- w sytuacjach pilnych lub wyjątkowych, które należy szczegółowo uzasadnić w dokumentacji projektu.
W przypadku odstąpienia od zasady konkurencyjności, beneficjent powinien przeprowadzić rozeznanie rynku, czyli uproszczoną procedurę zebrania co najmniej trzech ofert od potencjalnych wykonawców. Wszystkie działania powinny być odpowiednio udokumentowane, a decyzja o odstąpieniu szczegółowo uzasadniona, aby zapewnić kwalifikowalność poniesionych wydatków.
Zasada konkurencyjności: wytyczne i zmiany
Od 2021 roku obowiązują zaktualizowane Wytyczne w zakresie kwalifikowalności wydatków na lata 2021-2027, które wprowadziły istotne zmiany w stosowaniu zasady konkurencyjności w projektach współfinansowanych przez Fundusze Europejskie. Najważniejsze zmiany dotyczą:
- obniżenia progów, od których obowiązkowe jest stosowanie zasady konkurencyjności,
- wymogu publikacji wszystkich zapytań ofertowych w formie elektronicznej, za pośrednictwem oficjalnej Bazy Konkurencyjności,
- zaostrzenia wymagań dotyczących unikania konfliktu interesów, co oznacza konieczność składania stosownych oświadczeń przez beneficjenta oraz wykonawców uczestniczących w postępowaniu,
- bardziej precyzyjnego określenia kryteriów oceny ofert oraz warunków udziału w postępowaniu, które muszą zapewniać uczciwą konkurencję i przejrzystość postępowań.
Wprowadzone zmiany mają na celu zwiększenie przejrzystości oraz skuteczności stosowania zasady konkurencyjności, ograniczając ryzyko wystąpienia nieprawidłowości w realizacji projektów współfinansowanych przez środki unijne.
Zasada konkurencyjności w praktyce – jak poprawnie przeprowadzić postępowanie?
Aby skutecznie przeprowadzić zamówienia zgodnie z zasadą konkurencyjności, beneficjent powinien:
- Precyzyjnie określić opis przedmiotu zamówienia – opis powinien być jednoznaczny, nieograniczający konkurencji.
- Ustalić jasne warunki udziału w postępowaniu – warunki nie mogą dyskryminować żadnych wykonawców.
- Określić jasne kryteria oceny ofert – kryteria te powinny być transparentne, zgodne z przedmiotem zamówienia i niezależne od konkretnego wykonawcy.
- Opublikować zapytanie ofertowe w Bazie Konkurencyjności – co pozwoli wszystkim potencjalnym wykonawcom na równy dostęp do informacji.
- Zastosować odpowiedni termin składania ofert, pozwalający wykonawcom na rzetelne przygotowanie ofert.
- Zapewnić formę pisemną komunikacji oraz dokumentację całego procesu postępowania.
Zasada konkurencyjności to kluczowy mechanizm zapewniający transparentność, efektywność oraz uczciwość wydatkowania funduszy europejskich. Przestrzeganie tej zasady pozwala uniknąć konfliktów interesów, zapewnia kwalifikowalność wydatków ponoszonych w ramach projektu, a także wzmacnia zaufanie publiczne do realizowanych przedsięwzięć unijnych. Znajomość aktualnych wytycznych oraz dokładne stosowanie zasady konkurencyjności w praktyce jest więc niezwykle istotne dla każdego beneficjenta korzystającego z funduszy UE.
WYBIERZ SZKOLENIE Z ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH