Zielone zamówienia publiczne – jak zamawiać ekologicznie i zgodnie z prawem?

W dobie rosnącej świadomości ekologicznej i konieczności ochrony środowiska coraz większego znaczenia nabierają zielone zamówienia publiczne. To szczególny rodzaj zamówień, który pozwala instytucjom publicznym uwzględniać aspekty środowiskowe już na etapie procedury zamówieniowej. Czym dokładnie są zielone zamówienia publiczne, jakie wytyczne obowiązują gminy oraz jak realizowane są tego typu zamówienia w projektach UE?

Czym są zielone zamówienia publiczne?

Zielone zamówienia publiczne (ZPP), zgodnie z definicją stosowaną przez Komisję Europejską, to procedury, w ramach których podmioty publiczne uwzględniają kryterium środowiskowe przy zakupie towarów, usług i robót budowlanych. Głównym celem tego podejścia jest ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko w trakcie realizacji zamówienia oraz przez cały okres użytkowania zamówionych dóbr lub usług.

Przy zielonych zamówieniach publicznych kluczowe jest dokładne opisanie przedmiotu zamówienia oraz sprecyzowanie warunków oceny ofert, które uwzględniają ekologiczne cechy zamawianych produktów i usług. Taka procedura pozwala wybrać ofertę najbardziej korzystną pod kątem zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska, a nie jedynie najtańszą.

W praktyce zamawiający muszą więc uwzględnić w dokumentacji przetargowej nie tylko aspekty ekonomiczne, lecz również kryteria efektywności energetycznej, niskiego zużycia energii, innowacyjnych rozwiązań czy ograniczenia emisji szkodliwych substancji.

Zielone zamówienia publiczne – wytyczne dla gmin

Samorządy lokalne, realizując zamówienia publiczne, mają szczególną możliwość oddziaływania na środowisko. Dlatego właśnie dla gmin zostały opracowane specjalne wytyczne dotyczące zielonych zamówień publicznych. Według zaleceń Urzędu Zamówień Publicznych oraz Ministerstwa Środowiska gminy powinny:

• jasno określić przedmiot zamówienia, tak by uwzględniać aspekty środowiskowe już na etapie projektowania zamówienia;
• określić kryteria oceny ofert, które premiują rozwiązania ekologiczne, np. energooszczędność, mniejsze zużycie wody czy zastosowanie materiałów przyjaznych środowisku;
• brać pod uwagę oddziaływanie na środowisko w trakcie całego cyklu życia produktu lub usługi, a nie tylko podczas realizacji inwestycji;
• wspierać innowacyjne i ekologiczne rozwiązania, nawet jeśli na początku generują wyższe koszty – ich korzyści środowiskowe często przynoszą długoterminowe oszczędności.

Stosując się do tych wytycznych, gminy mogą nie tylko spełniać wymagania prawa zamówień publicznych, ale także znacząco przyczynić się do realizacji celów polityki ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju na swoim terenie.

Zielone zamówienia w projektach UE

Unia Europejska przykłada dużą wagę do ekologicznych aspektów w procedurach zamówień publicznych. Już w 2004 roku Parlament Europejski oraz Komisja Europejska opracowały pierwsze wytyczne dotyczące uwzględniania kryteriów środowiskowych w zamówieniach publicznych. Obecnie, w projektach współfinansowanych ze środków UE, zielone zamówienia publiczne są często obowiązkowym elementem procedury przetargowej.

Przy realizacji inwestycji z funduszy unijnych instytucje publiczne muszą uwzględniać m.in.:

• kryteria efektywności energetycznej produktów i usług;
• wymagania dotyczące minimalizacji negatywnego wpływu inwestycji na środowisko naturalne;
• ocenę cyklu życia produktu, w tym identycznym przeznaczeniu w stosunku do produktów, które zostałyby zamówione w innym (mniej ekologicznym) trybie.

W praktyce oznacza to, że projekty unijne muszą być realizowane zgodnie z zasadami zielonych zamówień publicznych, co wpływa na wybór wykonawców oferujących rozwiązania innowacyjne, ekologiczne i długoterminowo korzystne dla środowiska.

Zielone zamówienia publiczne. Jakie dokumenty?

Zamawiający, który chce realizować zielone zamówienia publiczne, powinien odpowiednio przygotować dokumentację przetargową. Do kluczowych dokumentów należą:

• Opis przedmiotu zamówienia – powinien precyzyjnie określać wymagania ekologiczne dotyczące produktu, usługi lub robót budowlanych.
• Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ) – musi zawierać kryteria oceny ofert uwzględniające aspekty środowiskowe, np. poziom zużycia energii, trwałość, możliwość recyklingu.
• Wzór umowy – powinien określać warunki realizacji zamówienia, wymagania w zakresie raportowania wpływu na środowisko czy obowiązek stosowania produktów ekologicznych.
• Deklaracje i certyfikaty środowiskowe – wykonawca powinien przedstawić dokumenty potwierdzające spełnianie wymagań środowiskowych, np. certyfikaty ekologiczne UE, świadectwa efektywności energetycznej czy inne unijne oznakowania ekologiczne.

Przygotowanie odpowiedniej dokumentacji pozwala skutecznie egzekwować ekologiczne standardy od wykonawców, którzy biorą udział w postępowaniu, a także chroni zamawiającego przed ryzykiem naruszenia zasad prawa zamówień publicznych.

Podsumowanie

Zielone zamówienia publiczne to skuteczne narzędzie wspierania zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska. Zamawiający, realizując inwestycje zgodnie z wytycznymi UE oraz krajowego Urzędu Zamówień Publicznych, mogą nie tylko ograniczyć negatywny wpływ swojej działalności na środowisko, lecz także promować innowacyjne rozwiązania ekologiczne. Dobre przygotowanie dokumentacji oraz precyzyjne określenie kryteriów oceny ofert pozwala na wybór wykonawców, którzy oferują produkty, usługi i roboty budowlane o najmniejszym możliwym oddziaływaniu na środowisko – przynosząc korzyści społeczne, ekologiczne oraz ekonomiczne w długiej perspektywie.

WYBIERZ SZKOLENIE Z ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH